Zróżnicowana krajobrazowo i turystycznie Warmia obok Mazur jest jednym z najciekawszych regionów Polski. To prawdziwy raj dla miłośników gotyckich budowli, przygód i sportów letnich oraz zimowych. Koniecznie trzeba zobaczyć kilka niezwykle interesujących i zachowanych w dobrym stanie zamków oraz kościołów z cennymi eksponatami, a także znaleźć czas na kontakt z przyrodą i relaks. A miejsce jest ku temu wyjątkowo sprzyjające.
Ale nie mylcie Warmii z Mazurami bo możecie narazić się lokalnym mieszkańcom. Mazury, historycznie protestanckie są regionem geograficzno-kulturowym, który obejmuje Pojezierze Mazurskie od wschodu i Pojezierze Iławskie od zachodu. Warmia dawniej głownie katolicka wbija się niczym klin w Mazury a jej nazwa wywodzi się od staropruskiego plemienia Warmów, zamieszkujących te tereny przed nadejściem zakonu krzyżackiego. Po włączeniu w skład Królestwa Polskiego księstwo warmińskie stanowiło przez ponad 300 lat ważny ośrodek kulturalny, naukowy i religijny Rzeczypospolitej. Najwybitniejszym mieszkańcem regionu był Mikołaj Kopernik. Nie każdy wie, że w naszych czasach zachował się tylko jeden instrument wykorzystywany przez słynnego polskiego astronoma, który obecnie przytwierdzony jest do ściany zamku w Olsztynie, stolicy województwa Mazursko-Warmińskiego.
Miasta spod znaku ślimaka
Idea sieci Cittaslow (Międzynarodowa Sieć Miast Dobrego Życia) wywodzi się z Włoch i jest alternatywą dla intensywnego, wielkomiejskiego trybu życia i postępującej globalizacji. Propaguje kulturę i harmonijne życie. Każde z miast oprócz dobrych warunków do mieszkania oferuje możliwość wypoczynku dla całych rodzin, dla miłośników kultury czy pasjonatów aktywności fizycznej. Walory przyrodnicze okolic, ciekawe dziedzictwo historyczne, dostępność lokalnych wyrobów działają jak magnes. Można uprawiać sport i różne formy rekreacji, którym służą parki, ścieżki i szlaki piesze i rowerowe, przystanie kajakowe i żeglarskie, a nawet stoki narciarskie. Członkowie Cittaslow dbają o zrównoważony rozwój miasta, pielęgnowanie dawnych tradycji, promowanie lokalnego rzemiosła czy szerzenie ducha gościnności. Zdecydowana większość – bo 20 z 28 – polskich „miasteczek” dbających o lepszą jakość życia leży na Warmii i Mazurach, ale ich idea zakorzeniła się także w Wielkopolsce, Pomorzu Gdańskim i Środkowym, Górnym Śląsku, Opolszczyźnie, Lubelszczyźnie i Ziemi Łódzkiej.
Barczewo – miasto wielu kultur
Jednym z takich spokojnych miejsc jest Barczewo. Okolone polami i przecięte Pisą senne miasto ożywa latem, gdy w stronę Wielkich Jezior Mazurskich ciągną rzesze turystów. W centrum stoi neogotycki ratusz z ośmioboczną wieżyczką zegarową pośrodku. Zachowało się też sporo XIX-wiecznych domów.
Przy ul. Mostowej wznoszą się dwa filary dawnej bramy miejskiej, zwieńczone figurami madonn. Sławnym mieszkańcem był kompozytor Roty Feliks Nowowiejski. W mieszkaniu stanowiącym obecnie muzeum, w którym się urodził od stu lat nie zmieniano wyposażenia. Zgromadzono w nim liczne pamiątki po kompozytorze. Cykliczną imprezą upamiętniającą kompozytora i upowszechniającą jego utwory jest Międzynarodowy Festiwal Muzyki Chóralnej jego imienia, którego najważniejsze koncerty odbywają się w Barczewie.
Będąc w Barczewie koniecznie trzeba odwiedzić 2 miejsca. Kościół św. Anny, trójnawowa świątynia z XIII w., z przysadzistą wieżą nakrytą barokowym hełmem dominuje nad miastem. Natomiast sąsiadującą z kościołem św. Anny jednonawową świątynię – Kościół św. Andrzeja ukończono w 1390 r. Skromny renesansowy kształt nadano jej w XVI w. Fasadę zdobi attyka, pilastry i figurka patrona. W środku zachwyca sklepienie siatkowe, renesansowe stelle oraz barokowe ołtarze i ambona. W otwierającej się w prawej ścianie kaplicy św. Antoniego kryje się wspaniały renesansowy nagrobek Batorych. Śpiący rycerz to Baltazar, a klęczący nad nim biskup – jego brat Andrzej.
Z dala od tłumów
Jeśli szukacie spokojnych i niezatłoczonych miejsc, które dają możliwość aktywnego wypoczynku w bliskim kontakcie z naturą wybierzcie się w część Pojezierza Olsztyńskiego położoną na wschód od Olsztyna.
To ciekawa propozycja dla tych, których pandemia skłoniła do zmiany nastawienia w kwestii spędzania wolnego czasu i poszukujących odpoczynku w otoczeniu przyrody, z dala od gwaru i ścisku wielkich miast jednocześnie mając do wyboru wiele atrakcji. Region Warmii i Mazur słynie z natury i czystego powietrza. W celu ochrony przyrody utworzono tutaj rezerwaty i parki krajobrazowe.
Pisa Warmińska (nie mylcie z Pisą) łączy jezioro Pisz z Wadągiem. Jest spokojną warmińską rzeką przepływającą przez urokliwe Barczewo, którego zabudowa niektórym przypomina Wenecję. Meandruje leniwie wśród pól i łąk, w początkowym biegu przez obszar leśny. Płynąc kajakami nastawcie się na omijanie przeszkód w postaci drzew w nurcie. Krótki szlak jest świetnym przedłużeniem rzeki Dadaj a spływ można kontynuować rzekami Wadąg i Łyna.
Muzeum – Skansen Budownictwa Ludowego w Olsztynku jest jednym z najstarszych i największych obiektów na świeżym powietrzu w kraju. Obiekty zlokalizowane są w naturalnym otoczeniu zieleni a w przydomowych ogródkach uprawiane są kwiaty, warzywa i zioła. Prowadzona jest hodowla zwierząt gospodarskich – koni, krów, kóz, królików, owiec i drobiu. Zalążkiem jednego z najładniejszych skansenów w Polsce były kopie 13 drewnianych domów, przywiezione z Prus Wschodnich w latach 30. XX w.
Obecnie w malowniczym parku zgromadzono kilkadziesiąt oryginalnych budynków z Warmii, Mazowsza i Litwy. Skansen stanowi wielką atrakcję dla odwiedzających a samo muzeum prowadzi też działalność naukowo-badawczą, wydawniczą oraz edukacyjną. Będąc tutaj przeniesiecie się w czasie. Warto zobaczyć…
W pobliżu skansenu zlokalizowana jest malutka ale unikalna na skalę Europy Huta szkła Artystycznego. Nie używa się tutaj maszyn a zwiedzający mogą poznać proces powstawania wyrobów szklanych krok po kroku.
Olsztynek – Mazury w zasięgu ręki
Dogodne położenie Olsztynka na skrzyżowaniu popularnych szlaków komunikacyjnych stanowiące drogę ekspresową S7 i krajową 51, prowadzących z Warszawy czy Gdańska, przez Olsztynek do stolicy regionu Olsztyna, powoduje, że na Mazurach możemy znaleźć się bardzo szybko. Dziką naturę mamy tutaj na wyciągnięcie ręki – piękne lasy, rozgałęziona sieć rzek i liczne jeziora. Zdecydowanie można się zatrzymać na dłużej. W pobliżu swój początek biorą największe rzeki Warmii i Mazur: Łyna, Drwęca i Pasłęka a atrakcji jest cała masa. Przez gminie Olsztynek przebiegają 4 szlaki tematyczne – Szlak Kopernikowski, Szlak Frontu Wschodniego I Wojny Światowej, Szlak Pętli Grunwaldzkiej i Gościniec Niborski. Dla amatorów jazdy na rowerze wytyczonych jest prawie 150 km tras, z których można odwiedzać położone w pobliżu atrakcyjne miejsca.
Warto poświęcić czas na zwiedzanie samego Olsztynka i zagłębić się w urokliwe uliczki miasteczka należącego do ruchu Cittaslow. Do dzisiaj zachowało średniowieczny układ starego miasta – z pozostałościami kamiennych murów obronnych, które są dobrze utrzymane. W centrum znajduje się pięknie zrewitalizowany rynek, przy którym ulokowany jest ratusz. To w nim mieści się Multimedialne Muzeum Obozu Jenieckiego Stalag IB i Historii Olsztynka, oferujące bezpłatne zwiedzanie. Mało znana ale ciekawa i poruszająca historia obozów jenieckich. W pobliżu Olsztynka wojska niemieckie pod dowództwem marszałka Hindenburga rozbiły armię rosyjską generała Samsonowa (Bitwa pod Tannenbergiem). Niemcy uznając tę bitwę za odwet wzięty na Słowianach za Grunwald, na pamiątkę zwycięstwa wznieśli ogromne mauzoleum, w którym złożyli zwłoki marszałka. Obiekt nie zachował się do dzisiaj, wysadzone przez armię sowiecką. Pozostało tylko porośnięte krzakami zagłębienie we wzgórzu i fragmenty zakopane w ziemi.
O gotyckim rodowodzie Olsztynka świadczą dawny kościół parafialny (obecnie Salon Wystawowy Muzeum Budownictwa Ludowego) oraz gruntownie zrewitalizowany i odrestaurowany XIV-wieczny zamek krzyżacki (obecnie budynek Zespołu Szkół im. K.C. Mrongowiusza). Od niedawna, również bezpłatnie, można zwiedzać zmodernizowaną zabytkową wieżę ciśnień z 1906 roku, będącą świetnym punktem widokowym. Z tarasu mieszczącego się na 6. piętrze roztacza się najlepszy widok na Olsztynek i okolice. Wpisana na listę zabytkow, po renowacji jest miejscem wydarzeń kulturalnych i spotkań.
Olsztynek słynie także z naturalnej kuchni. Lokalni producenci tradycyjnej żywności i restauracje posiadają certyfikat „Dziedzictwo Kulturalne Warmia, Mazury, Powiśle”. Będąc tutaj koniecznie należy spróbować słynnych olsztyńskich jagodzianek. Są wyjątkowe i od wielu lat związane z Olsztynkiem oraz cukiernią ”Jagodzianka” w której można je kupić. Wiele osób odwiedza w niedzielny poranek lokalny eko targ gdzie wystawiają się producenci naturalnych produktów. Na miejscu można zakupić m.in. wyroby rybne z tradycyjnej wędzarni warmińskiej Jarosława Parola (w tym paprykarz, ryby wędzone, pyszne marynaty rybne), miody Matula z Ornety (w tym nietypowe miody z dodatkiem owoców lub kakao) czy sery z mleka koziego. Atmosfera na miejscu jest bardzo pozytywna, a każdy z wystawców z chęcią udzieli nam wielu informacji o swoich produktach. Słynne jest także gospodarstwo rybackie „Szwaderki” gdzie można zjeść świeżo złowioną rybę.
zdjęcie tytułowe: zamek w Lidzbarku, fot. arch. redakcji
