Można powiedzieć, że w obliczu wydarzeń jakie się obecnie rozgrywają na świecie, fanatyzmu religijnego, prześladowań za wiarę, tragedii wojennych jest to film bardzo na czasie. Martin Scorsese poszukuje odpowiedzi dotyczących istoty i sensu religii, a także wierności swoim przekonaniom w świecie, w którym płaci się za nią najwyższą cenę. To najmocniejszy, a jednocześnie najbardziej osobisty film w karierze twórcy Wilka z Wall Street”, „Infiltracji” i „Chłopców z ferajny”. Inspirowany autentycznymi wydarzeniami i zrealizowany z niezwykłym rozmachem.
Przez trzydzieści lat Scorsese przygotowywał adaptację od dawna fascynującej go, słynnej powieści . Trzydzieści lat po „Misji” powstało kolejne filmowe arcydzieło ukazujące ludzi żyjących w czasach wielkich napięć i konfliktów religijnych. W rolach głównych Andrew Garfield („Przełęcz ocalonych”), Adam Driver („Paterson”, „Gwiezdne wojny: Przebudzenie mocy”) oraz Liam Neeson („Uprowadzona”).
![](http://www.travelcompass.pl/wp-content/uploads/2017/02/Silence-00446.jpg)
XVII wiek. Dwóch młodych jezuitów Portugalczyk Sebastião Rodrigues, wraz ze swym towarzyszem o. Francisco Garrpe pokonuje tysiące kilometrów, aby potajemnie przedostać się do Japonii, gdzie toczy się bezwzględna walka z chrześcijaństwem. Misjonarze poszukują swojego nauczyciela o. Cristóvão Ferreira – słynącego z odwagi kapłana, o którym krążą plotki, że wyrzekł się wiary katolickiej. To, czego doświadczają, wystawia ich umiejętności przetrwania, a także wszystko, w co wierzą, na najcięższą próbę.
![](http://www.travelcompass.pl/wp-content/uploads/2017/02/Silence-03960.jpg)
Rodrigues przybywa do Japonii wraz ze swym towarzyszem w 1638 roku. Zakonnicy znajdują chrześcijan ukrywających się i w wielkim rozproszeniu. Władze zmuszają podejrzanych o chrześcijaństwo do deptania wizerunków świętych, tzw. fumi-e. Wszyscy ci, którzy się opierają są poddawani najprzeróżniejszym, straszliwym torturom. Więzieni i wieszani głową w dół są skazywani na śmierć przez wykrwawienie, są też paleni na stosach i topieni w morzu. Chrześcijanie, którzy deptają święte obrazy, aby zachować życie, na zawsze pozostają w poczuciu wielkiego wstydu.
![](http://www.travelcompass.pl/wp-content/uploads/2017/02/Silence-Photo-Credit-Kerry-Brown_2.jpg)
Film relacjonuje prześladowania wiernych kościołowi oraz przeżycia Rodriguesa. Poznając je, widz zostaje wprowadzony w okoliczności apostazji Ferreiry. Główny bohater zostaje zdradzony przez Kichijirō, podobnie jak Chrystus przez Judasza. W kulminacyjnym momencie, gdy Rodrigues wpatruje się w fumi-e, Jezus łamie milczenie: „Twarz była zupełnie inna od twarzy Chrystusa, jakie oglądał setki razy w Portugalii i w Rzymie, w Goa i w Makau. To nie była twarz Chrystusa pełnego majestatu. To nie była twarz piękna w swym cierpieniu. Jej widok nie odpędzał pokus ani siły woli, nie czynił niezłomną. Twarz tamtego Człowieka u jego stop była chuda, zapadła i do ostatka zmęczona. (…) Patrząc na niego smutno te oczy mówiły: Depcz! Możesz deptać! Ja po to istnieję, żebyście po mnie deptali”.
![](http://www.travelcompass.pl/wp-content/uploads/2017/02/Silence-04743.jpg)
Film nie opowiada fikcyjnej historii, ale oparte na faktach losy jezuitów, którzy z narażeniem życia wypełniali misję chrystianizacji Japonii.
Z pierwszą misją w 1549 roku przybył do Japonii z Portugalii św. Franciszek Ksawery. Na początku jezuiccy misjonarze byli bardzo dobrze przyjmowani przez Japończyków. Św. Franciszek Ksawery spotykał się z przychylnymi mu daimyō – panami feudalnymi, dla których obcokrajowcy oznaczali nowe kontakty handlowe. Zamiarem misjonarza było dotarcie do obywateli poprzez nawracanie ich panów. Ci jednak chcieli wykorzystać misjonarzy i wiarę chrześcijańską do własnych politycznych celów. Św. Franciszek Ksawery przebywał w Japonii tylko 2 lata. W tym czasie zaczęli przybywać kolejni misjonarze, nie tylko z Portugalii, a chrystianizacja przebiegała dość szybko. Pod koniec XVI wieku było w Japonii już ok. 300 tysięcy chrześcijan.
![](http://www.travelcompass.pl/wp-content/uploads/2017/02/Silence-Photo-Credit-Kerry-Brown.jpg)
Wszystko zmieniło się na przełomie XVI i XVII wieku, kiedy Japonia została zjednoczona pod władzą nieprzychylnych chrześcijanom shogunów Hideyoshi Toyotomiego, a potem Ieyasu Tokugawy. Toyotomi wydał zakaz wyznawania wiary chrześcijańskiej, którą postrzegał nie tylko jako zagrożenie dla japońskiej tradycji, ale przede wszystkim jako groźbę kolonizacji przez kraje Zachodu. Przybyszom z Europy – zwłaszcza misjonarzom – zakazano wjazdu do Japonii, z wyjątkiem portu w Nagasaki. Japonia stała się krajem „zamkniętym”. Chrześcijanie byli torturowani i zabijani, stając się męczennikami. Zmuszano ich do apostazji poprzez podeptanie ikony z wizerunkiem Jezusa lub Maryi, tzw. fumi-e.
![](http://www.travelcompass.pl/wp-content/uploads/2017/02/Silence-Photo-Credit-Kerry-Brown_6.jpg)
To właśnie w tym czasie na czele misji w Japonii stanął ojciec Cristóvão Ferreira, uczeń samego św. Franciszka Ksawerego – autentyczna postać, którą w filmie zagrał Liam Neeson. Ostatnie relacje w jezuickich archiwach mówiące o jego działalności w Japonii podają rok 1630 – od tego momentu wszelki ślad po nim zaginął. Właśnie ta informacja, jak i widok fumi-e w japońskim muzeum, zainspirowały Shūsaku Endō do napisania powieści „Milczenie”, na podstawie której Scorsese zrealizował film.
Z innych niż jezuickie źródeł można się dowiedzieć, że o. Ferreira, po schwytaniu przez Japończyków wyrzekł się chrześcijaństwa z powodu tortur. Stał się najsławniejszym z nawróconych na buddyzm zakonników (apostatów). Zmienił imię na Chūan Sawano i napisał traktat teologiczny przeciwko chrześcijaństwu. Zasłynął też z wielu rozpraw filozoficznych.
![](http://www.travelcompass.pl/wp-content/uploads/2017/02/Silence-06190.jpg)
Historia misji ojca Sebastião Rodriguesa, który w „Milczeniu” próbuje odnaleźć Ferreirę, została oparta na życiu włoskiego jezuity, Giuseppe Chiary. Do Japonii przybył w połowie XVII wieku, czyli później, niż filmowy Rodrigues, w którego wcielił się Andrew Garfield. Wiadomo jedynie, że Chiara również został pojmany i dożył w Japonii wieku 83 lat, nie ma jednak dowodów na jego apostazję. Prawdziwą postacią jest również naczelnik Inoue Masashige, którego Tokugawa postawił na czele grupy ścigającej i zwalczającej ukrytych chrześcijan. Jednak gdy w połowie XIX wieku misjonarze powrócili do Japonii, odkryli, że chrześcijaństwo przetrwało.
![](http://www.travelcompass.pl/wp-content/uploads/2017/02/Silence-Photo-Credit-Kerry-Brown_3-1.jpg)
Jest jeszcze coś zastanawiającego w odbiorze tego w gruncie rzeczy ponurego obrazu Scorsese. Pomimo nieustannej fali cierpień i śmierci jaka przetacza się w filmie, bije z niego pewien spokój a karykaturalnie przedstawieni japońscy oprawcy pomimo swojego okrucieństwa mają coś intrygującego w sobie. Czy jest to ironiczna, daleko idąca, chłodna konsekwencja w ich postępowaniu, czy przekonywujące racje jakie prezentują…. Widz sam utożsamiając się z prześladowanym może stanąć przed dylematem czy zrobić jeden prosty krok i wyrzec się swoich wartości, pozbyć się cierpienia, ocalić bliskich. Może odnieść wrażenie, że ma wybór…. Pewnie nie jedna osoba po wyjściu z kina, odetchnie z ulgą, żyjemy w wolnym państwie. Ale niepokój pozostaje…
„Milczenie” – inspirowany autentycznymi wydarzeniami i zrealizowany z niezwykłym rozmachem najnowszy film Martina Scorsese – w kinach od 17 lutego.
Robert Pawełek
Źródło: Gutek Film, Wikipedia, „Milczenie” Shūsaku Endō ” w tłum. Izabeli Denysenko